Deprem Nedir? Deprem Neden Olur?

Deprem Nedir? Deprem Neden Olur? Deprem Çeşitleri Nelerdir? Deprem Dünyada Ve Ülkemizde Nerelerde Görülür?  Derecelerine Göre Riskli İller Neresidir? Deprem Anında, Sonrasında Neler Yapılması Gerekir ? deprem ile ilgili tüm sorularınızın yanıtını bu yazımızda sizlere sunmuş olacağız. Depremle ilgili merak ettiğiniz her şey aşağıda sizlere anlatılmıştır.

Deprem Nedir? Deprem Çeşitleri Nelerdir ?

Deprem yerin içinde derinlerinde  bulunan fay hatlarının, yerkabuğu katmanlarının kırılması yer değiştirmesi sonucu ortaya çıkan sismik enerjinin  yeryüzünü sarsması olayıdır. Halk arasında zelzele denilen deprem, yer sarsıntısı seizma gibi isimlerle de anılır.

Büyüklüğüne şiddetine göre hasar veren, yıkıcı doğal afetlerden birisidir.

Büyük bir deprem olmadan önce küçük sarsıntılar meydana gelir .Bu küçük sarsıntılara “ÖNCÜ DEPREMLER” denilmektedir. Büyük bir depremin oluşundan sonra küçük deprem olmaya devam etmektedir. Bu küçük depremler “ARTÇI DEPREMLER” olarak bilinir.

Deprem çeşitleri ;

• Tektonik depremler
• Volkanik depremler
• Çöküntü depremler

Türkiye’de en fazla görülen deprem türü tektonik depremlerdir.  Bu deprem çeşidien yıkıcı olan depremler arasında olur. Enerjisi büyüktür.Sonuçları da büyük olan depremler arasında yer alır. Volkanik depremler aktif yanar dağların patlaması sonucunda ortaya çıkar. Türkiye’de günümüzde aktif bir yanardağ olmadığı için volkanik deprem görülme riski de çok zayıftır.  volkanik depremler tektonik depremlere göre daha az sarsıntı oluşturur. Çöküntü depremler ise  yer altındaki mağaraların, oyukların ya da toprağın çökmesi sonucu  meydana gelen deprem türüne denir.

Deprem Neden Olur?

Dünyanın farklı farklı her yerinde depremler meydana gelmektedir. Bu depremler yerleşim yeri , dışı gibi bir çok alanda meydana gelebilir. Çok şiddetli sarsıntısı olan depremler oldukça zarara yol açar. Can ve mal kaybına neden olur. Yaşam alanlarına ciddi hasarlar bırakır. Depremin nedeni sorgulandığında  yerin derinliklerinden gelen enerjinin olduğunu biliriz. Yerin içinden geçen fay hatları uzandığı hatlar boyunca kırılmalar sonucu depremi meydana getirir.

Yerkürenin dış kısmı yani yaşadığımız alan 70 ile 100 km kalınlığında taş küredir diğer adıyla “litosfer” dir. Kıtalar okyanuslar bu küre  üzerindedir. jeolojik süreç ve depremler de yine litosfer üzerinde meydana gelir.

Litosfer ile çekirdek arasında kalan bölümün kalınlığı da 2900 km olan Manto isimli alandır. Bu Manto adı verilen alanın altında da çekirdek vardır. Nikel ve demir karışımından oluşmuştur. Üst Manto olarak isimlendirilen alanda oluşan kuvvetler litosferi parçalar ve birçok farklı levha adı verilen kısımlar ortaya çıkar. Yer kabuğunu oluşturan bu levhaların çeşitli hareketler nedeniyle birbirlerini iter, ayrılır veya birbirine sürtünebilir. Bu olaylar sonrasında da depremler meydana gelir.

Deprem Nerelerde Görülür ?

Depremler, dünya üzerindeki herhangi bir yerde ve herhangi bir zamanda meydana gelebildiği bilimsel bir gerçektir. Bununla birlikte, dünyanın bazı bölgeleri depremler daha çok meydana gelir. Deprem Nerelerde Görülür Fay hatlarının sınırlarında meydana gelir. Dünyada depremlere duyarlı üç büyük bölge vardır. Bunlar; Ateş Kuşağı olarak bilinen Circum-Pacific Sismik Kuşağı, Alp Kuşağı ve Atlantik Ortası Sırtı’dır.

Ülkemizde Deprem Nerelerde Görülür?

Türkiye’de etkisi bakımından en önemli depremler tektonik depremlerdir. Yer altı mağaralarının tavanlarının çökmesiyle meydana gelen göçme ya da çökme  depremlerin etkisi oldukça dardır. Ülkemizde aktif volkan olmadığından volkanik depremlere rastlanmaz. Türkiye, Arabistan ve Afrika levhaları ile Avrasya levhası arasında yer almaktadır. Bu iki levhanın birbirine yaklaşması sonucunda biriken enerji, depremler ile açığa çıkmaktadır. Açığa çıkan enerji, yer kabuğunda kırılma ve sarsılma şeklinde çevreye etkide bulunmaktadır. Bu da bazen büyük ölçekli can ve mal kayıplarına neden olmaktadır

Ülkemiz, deprem bakımından beş bölgeye ayrılmıştır Birinci derecede  en şiddetli depremlerin meydana geldiği bölgelerdir.  Bu bölge, aktif fayların bulunduğu alandır. Fay hatlarını şu şekilde sıralamak mümkündür.

Kuzey Anadolu Fay Hattı; Türkiye’nin kuzey kesiminde doğu-batı doğrultusunda uzanan kuzey Anadolu deprem kuşağı yaklaşık 1500 km uzunluğa sahiptir

 Saroz Körfezi, İzmit Körfezi, Adapazarı, Düzce, Bolu, Amasya, Erzincan ve Van Gölü’nün kuzeyinden İran’a doğru uzanır. Türkiye’de en şiddetli depremler bu Fay hattında olur. 1992’de Erzincan, 1999’da Marmara ve 2011’de Van’da gerçekleşen depremlerin oldukça çok yıkıcı etkileri olmuş olup, şiddetli hasarlar bırakmıştır.

• Batı Anadolu Fay Hattı, Ege’nin kıyı kesimi  ve Göller Yöresi’nikapsayan bir hattır. Batı Anadolu fay hattında bulunan faylar
• 1.Fethiye-Burdur Fayı
• 2.Gökova Grabeni
• 3.Knidos (Cumalı, Yakköy) Fayı
• 4.Büyük Menderes Grabeni
• 5.Yavansu Fayı
• 6.Küçük Menderes Fayı
• 7.Gediz Grabeni
• 8.Simav Grabeni
• 9.Eskişehir Fayı

Bu kuşakta meydana gelen büyük depremlerin bazıları 1970’te meydana gelen Gediz depremi ile 1995’te gerçekleşen Dinar depremidir.

Doğu Anadolu Fay Hattı; Hatay, Kahramanmaraş, Malatya ve Bingöl’e kadar  Kuzey Anadolu Fay Hattı’yla birleşmektedir. 1966’da meydana gelen Varto depremi ile 2003’te gerçekleşen Bingöl depremi sonucunda çok sayıda can ve mal kaybı gerçekleşmiştir.

Birinci Derece Deprem Riski Taşıyan İller

İzmir, Balıkesir, Manisa, Muğla, Aydın, Denizli, Isparta, Uşak, Bursa, Bilecik Yalova, Sakarya, Düzce, Kocaeli, Kırşehir, Bolu, Karabük, Hatay, Bartın, Çankırı, Tokat, Amasya, Çanakkale, Erzincan, Tunceli, Bingöl ve Muş, Hakkari, Osmaniye, Kırıkkale ve Siirt..

İkinci Derece Deprem Riski Taşıyan İller

Tekirdağ, İstanbul (1 ve 2. Bölge), Bitlis, Kahramanmaraş, Van, Adıyaman, Şırnak başta olmak üzere, Zonguldak, Tekirdağ, Afyon, Samsun, Antalya, Erzurum, Kars, Ardahan, Batman, Iğdır, Elazığ, Diyarbakır, Adana, Eskişehir, Malatya, Kütahya, Çankırı, Uşak, Ağrı ve Çorum..

Üçüncü Derece Deprem Riski Taşıyan İller

Eskişehir, Tekirdağ, Edirne, Sinop, İstanbul, Kastamonu’yu, Ordu, Samsun, Giresun, Artvin, Şanlıurfa, Mardin, Kilis, Adana, Gaziantep’in de bazı bölgeleri ve Kahramanmaraş, Sivas, Gümüşhane, Bayburt,Antalya Kayseri, Yozgat, Çorum, Ankara, Konya, Mersin ve Nevşehir.

En Az Riskli Bölgeler

Türkiye Deprem Haritasına göre deprem riskinin en az olduğu dördüncü ve beşinci grupta yer alan iller ise Sinop, Giresun, Trabzon, Rize, Artvin, Kırklareli, Ankara, Edirne, Adana, Nevşehir, Niğde, Aksaray, Konya ve Karaman’dır.

Bina içinde, dışında, araçta ya da toplu taşımada… Deprem anında ne yapmamız gerekir?  

AFAD’a (Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı) göre depremlerde can ve mal kayıplarının çok olması sebepleri arasında sarsıntı sırasında kişilerin kendilerini nasıl koruyacak  nasıl davranacak olduğunu bilmemeleridir.

Deprem Anında Neler Yapılmalı ?

• Panik yapılmamalıdır.
• Sabit olmayan raf, dolap, cam ve benzeri eşyalardan uzak durulmalıdır.

• Sağlam desteklenmiş masa yanına veya dolgun ve hacimli koltuk, kanepe, içi dolu sandık gibi koruma sağlayabilecek eşya yanına çömelerek hayat üçgeni oluşturulmalıdır.
• Baş iki el arasına alınarak veya bir koruyucu bir eşya ile korunmalıdır. Sarsıntı geçene kadar bu pozisyonda beklenmelidir.
• Güvenli bir yer bulup, diz üstü ÇÖKÜNÜZ, baş ve ense korunacak şekilde KAPANINIZ, düşmemek için sabit bir yere TUTUNUNUZ.
• Kibrit, çakmak yakılmamalı, elektrik düğmelerine dokunulmamalıdır.
• Tekerlekli sandalyede iseniz tekerlekleri kilitleyerek baş ve boyun korumaya alınmalıdır

Sarsıntı bitene kadar içeride kalmalı,  Sarsıntı sırasında binayı terk etmeye çalışılmamalıdır.

Merdiven, balkon, pencere,asansör bu gibi yerleri kullanmak oldukça tehlikelidir.Ancak sarsıntı bitince çıkılmalıdır.

DEPREM ANINDA AÇIK ALANDAYSANIZ;

Enerji hatları ve direklerinden, ağaçlardan, diğer binalardan ve duvar diplerinden uzaklaşılmalıdır.

    •Çömelip etraftan gelen tehlikelere karşı hazırlıklı olunmalıdır.

    •Deniz kıyısında ise uzaklaşılmalıdır.

• Toprak kayması olabilecek, taş,toprak ,kaya vb gelebilecek yamaçlarda durmaktan kaçınılmalıdır.
• Güvenli bir yer bulunmalıdır.
• Binalardan düşebilecek parçalara karşı dikkat edilmelidir.
• Toprak altındaki kanalizasyon, elektrik ve gaz hatlarından gelecek tehlikelere karşı dikkat edilmelidir.

DEPREM ANINDA ARAÇ KULLANIYORSANIZ;

Deprem anında araç içinde iseniz bulunduğunuz yer güvenli ise; yolu kapatmadan sağa yanaşıp durulmalıdır. Kontak anahtarı yerinde bırakılıp, pencereler kapalı olarak araç içerisinde beklenmelidir. Sarsıntı durduktan sonra açık alanlara gidilmelidir.

• Depremde hasar gören yol, köprü ve rampaları kullanmayın.
• Normal trafikten, ağaçlardan, direklerden ve enerji hatlarından uzaklasılmalıdır.
• Araç güvenli bir yerde değil ise ; durdurulmalı,  anahtarı üzerinde bırakılarak terk edilmeli ve trafikten uzak açık alanlara gidilmelidir.

• Sarsıntı sırasında bir tünelin içindeyseniz ve çıkışa yakın değilseniz; araç durdurulup aşağıya inilmeli ve yanına yan yatarak ayaklar karına çekilip, ellerle baş ve boyun korunmalıdır. (ÇÖK-KAPAN-TUTUN)
• Kapalı bir otoparkta iseniz; araç dışına çıkılıp, yanına yan yatarak, ellerle baş ve boyun korunmalıdır. Yukarıdan düşebilecek tavan, tünel gibi büyük kitleler aracı belki ezecek ama yok etmeyecektir. Araç içinde olduğunuz takdirde, aracın üzerine düşen bir parça ile aracın içinde ezilebilirsiniz.

METRODA VEYA DİĞER TOPLU TAŞIMA ARAÇLARINDAYSANIZ:

• Sarsıntı bitinceye kadar metro ya da trenin içinde, sıkıca tutturulmuş askı, korkuluk veya herhangi bir yere tutunmalı, personel tarafından verilen talimatlara uyulmalıdır.
• Araçlardan inilmemelidir.

Depremden Sonra Yapılması Gerekenler Nelerdir?

KAPALI ALANDAYSANIZ;

• Kendi güvenliğinden emin olunmalıdır.
• Çevrede yardım edebileceğiniz kimse olup olmadığını kontrol edilmelidir.
• Depremler başka bir afete sebep olabilir bu yüzden gaz vanaları kapatılmalıdır.
• Dökülen tehlikeli maddeleri temizlenmelidir.
• Bina terkedilmelidir
• Acil durum çantanızı yanınıza almalı, buluşma alanına toplanılmalıdır.
• Acil yardım araçları için sokak ve caddeler boş bırakılmalıdır.
• Uyarıları dikkate almalı,binaya tekrar girilmemelidir.

AÇIK ALANDAYSANIZ;

• Hasara dikkat edilmelidir .
• Binalardan uzak durulmalıdır .
• Yardıma ihtiyacı olanlara yardım edilmelidir .Acil durum ihtiyacı olanlara ihtiyaçları toplanıp iletilmelidir.

YIKINTI ALTINDA MAHSUR KALDIYSANIZ;

• Kendi durumunuzu paniklemeden kontrol etmeniz gerekir.
• Çıkış durumunuz riskli ise gelecek doğru yardım beklenilmelidir.
• El ve ayaklarınızı kullanabiliyorsanız  sert bir cisme vurarak sesinizi duyurmaya çalışmalısınız
• Sesinizi kullanabiliyorsanız kurtarma ekiplerinin seslerini duymaya ve onlara sesinizi duyurmaya  çalışınız. Fakat enerjinizi çok kullanmadan kontrol ederek kullanmalı kendinizi riske atmamalısınız.

İlginizi Çekebilir: Mama ve Bez Yardımı Başvurusu Nasıl Yapılır? Başvuru Sorgulama